Nhiều nước trên thế giới đang đẩy mạnh hoạt động mua bán khí thải (ETS) nhằm chủ động giảm thiểu lượng khí thải hàng năm, góp phần hạn chế hiện tượng biến đổi khí hậu. Dù muốn hay không, các công ty Việt Nam cũng cần biết đến và tham gia tích cực vào thị trường này.
Phát triển nhà kính, nhà lưới tại Đà Lạt thiếu sự kiểm soát đã ảnh hưởng đến cảnh quan và môi trường. Ảnh: HOÀNG HÙNG
Thiết lập thể chế
Hai năm nữa, châu Âu sẽ áp thuế carbon đối với cả hàng nhập khẩu, trước mắt là đối với thép, xi măng, phân bón, sắt, nhôm và đồ điện. Nhà đầu tư châu Âu còn phải thực hiện việc báo cáo tác động khí hậu đối với các khoản đầu tư ra nước ngoài. Các biện pháp này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến doanh nghiệp ở mọi quốc gia có giao thương với châu Âu. Câu chuyện của châu Âu chỉ là một ví dụ. Hiện Canada, Mỹ, Trung Quốc và nhiều nước khác đã thực hiện hoạt động ETS, và dù muốn hay không, các công ty Việt Nam cũng cần phải biết đến và tham gia tích cực vào thị trường này.
Việc xây dựng và vận hành thị trường carbon trong nước đã được Việt Nam triển khai trong những năm gần đây. Một dấu mốc quan trọng cho vấn đề này là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2022) đã quy định những nguyên tắc cơ bản cho việc tổ chức và thực hiện thị trường carbon. Tiếp đó, năm 2021, Nghị quyết 50-NQ/CP của Chính phủ xác định “thực hiện Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam” là một trong các nhiệm vụ nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.
Đặc biệt, những mốc thời gian cụ thể đã được nêu rõ trong Nghị định 06/2022/NĐ-CP ngày 7-1-2022 về giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozon và phát triển thị trường carbon. Theo đó, kể từ năm 2025 sẽ thành lập và tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon. Đến hết năm 2027, xây dựng quy định quản lý tín chỉ carbon, hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; xây dựng quy chế vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon; triển khai thí điểm cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong các lĩnh vực tiềm năng và hướng dẫn thực hiện cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước, quốc tế. Từ năm 2028, Việt Nam sẽ tổ chức vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon chính thức; đồng thời quy định các hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon trong nước với thị trường carbon khu vực và thế giới.
Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi
Hiện nay, vấn đề biến đổi khí hậu và tác động của nó đang trở thành mối quan tâm hàng đầu trên toàn cầu. Việt Nam cũng không nằm ngoài trào lưu này. Trong bối cảnh đó, việc hình thành thị trường carbon trong nước trở thành một phần quan trọng của nỗ lực của Việt Nam trong việc giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy nền kinh tế trung hòa carbon. Thị trường carbon là một công cụ quan trọng để đảm bảo sự tương thích với các cơ chế định giá carbon quốc tế, giúp tạo ra cơ hội liên kết với thị trường carbon toàn cầu, thậm chí trong khu vực và tăng cường tính cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Công cuộc hình thành thị trường carbon trong nước đòi hỏi sự đồng thuận và hợp tác đa phương giữa chính phủ, doanh nghiệp, và các bên liên quan. Phải có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các cấp chính quyền để đảm bảo rằng doanh nghiệp và tổ chức có đủ tài nguyên và kiến thức cần thiết để tham gia hiệu quả. Cơ cấu pháp lý cũng cần phải được đặt ra một cách rõ ràng để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong việc tham gia thị trường carbon.
Trong cuộc chuyển đổi này, doanh nghiệp đóng một vai trò quan trọng. Bước đầu tiên là họ cần đảm bảo có đủ nhân sự có khả năng thực hiện kiểm kê khí nhà kính và xây dựng kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính. Họ cũng cần đầu tư vào các biện pháp giảm phát thải hoặc mua hạn ngạch từ cơ sở khác hoặc tín chỉ carbon thông qua thị trường carbon. Nếu doanh nghiệp không tuân thủ, họ sẽ phải chịu mức phạt cho mỗi tấn CO2 tương đương phát thải vượt hạn ngạch. Theo thời gian, lượng hạn ngạch sẽ giảm dần theo lộ trình giảm phát thải quốc gia.
Ngoài việc tham gia vào thị trường carbon bắt buộc, cũng có thị trường tự nguyện, mà các tổ chức và cá nhân có thể tham gia để bù trừ carbon tự nguyện. Trong thị trường này, tín chỉ carbon được mua và bán. Chúng được tạo ra từ các dự án giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và được công nhận bởi cơ quan quốc tế hoặc quốc gia. Các tổ chức, đơn vị, và doanh nghiệp mua tín chỉ này với mục tiêu tham gia vào việc giảm phát thải khí nhà kính và hỗ trợ giảm tác động của biến đổi khí hậu.
Các tiêu chuẩn và hệ số phát thải đối với các sản phẩm kinh doanh cũng đang được hình thành trong quá trình này. Điều này đòi hỏi sự hợp tác giữa doanh nghiệp và cơ quan chính phủ để thiết lập và thực hiện các tiêu chuẩn cụ thể cho từng lĩnh vực và ngành nghề.
Việc hình thành thị trường carbon không chỉ có lợi ích cho môi trường mà còn giúp tạo cơ hội cho doanh nghiệp phát triển công nghệ giảm phát thải và thúc đẩy một nền kinh tế trung hòa carbon. Việt Nam đang tiến gần hơn đến mục tiêu giảm phát thải và đóng góp vào cuộc chiến toàn cầu chống biến đổi khí hậu. Việc hình thành thị trường carbon là bước quan trọng trong hành trình này và sẽ cung cấp nhiều cơ hội quý báu cho đất nước.
Mua Tín Chỉ Carbon Không Đồng Nghĩa Với Phát Thải Tự Do
Chuyên gia định giá carbon, TS Trương An Hà, thuộc Tổ chức Sáng kiến về chuyển dịch năng lượng Việt Nam, đã đưa ra cảnh báo quan trọng: việc mua tín chỉ carbon không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với việc thoải mái phát thải khí nhà kính. Trong một số quốc gia, doanh nghiệp không được phép sử dụng tín chỉ carbon mua trên thị trường tự nguyện để bù đắp lượng phát thải vượt quá hạn ngạch, đặc biệt trên thị trường bắt buộc.
Chẳng hạn, thị trường trao đổi hạn ngạch ETS tại châu Âu đã phải đối mặt với những thách thức lớn khi nguồn cung cấp tín chỉ carbon tăng mạnh, dẫn đến giảm mạnh giá trị của chúng. Điều này đã ảnh hưởng tiêu cực đến động lực đầu tư vào công nghệ giảm phát thải của các doanh nghiệp. Có vẻ rằng EU đã nhận ra vấn đề này và loại bỏ quy định này trong giai đoạn 4 của thị trường (2021-2030), cho phép doanh nghiệp mua tín chỉ carbon để đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải chung, nhưng không để bù đắp cho hạn ngạch phát thải.
Tại Việt Nam, Điều 19 Nghị định 06/2022/NĐ-CP đặt ra một số quy định liên quan đến việc sử dụng tín chỉ carbon từ các dự án thuộc các cơ chế trao đổi và bù trừ tín chỉ carbon. Tuy nhiên, vẫn giới hạn lượng tín chỉ được sử dụng và không được vượt quá 10% tổng số hạn ngạch phát thải được phân bổ. Điều này phản ánh cam kết của Việt Nam đối với việc giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt trong bối cảnh nước này đã gửi Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) đến Liên hiệp quốc với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 đến năm 2050.
Các sàn giao dịch tín chỉ carbon tự nguyện nở rộ ở châu Á
Các nước châu Á đang chạy đua ra mắt các sàn giao dịch tín chỉ carbon tự nguyện trong những năm gần đây, tạo ra một cuộc cạnh tranh sôi động hơn. Nhưng câu hỏi đặt ra là có bao nhiêu sàn giao dịch đủ khả năng tồn tại trong một thị trường có thể trị giá hàng trăm tỉ đô la Mỹ trong vài thập niên tới.
Sàn giao dịch Bursa Malaysia (Malaysia) đã khai trương sàn giao dịch tín chỉ carbon tự nguyện, có tên gọi Bursa Carbon Exchange (BCX) hồi đầu tháng 12/2022. Ảnh: Bernama
Trong tháng 12/2022, Sàn giao dịch Bursa Malaysia (Malaysia) đã khai trương sàn giao dịch tín chỉ carbon tự nguyện để gia nhập cùng với hơn một chục sàn giao dịch carbon khác đã được triển khai hoặc sắp ra mắt ở khu vực châu Á. Thái Lan và Nhật Bản đã ra mắt nền tảng giao dịch carbon của họ hồi tháng 9, và một tháng sau đó, đến lượt Hồng Kông đã ra mắt nền tảng giao dịch riêng.
Thomas McMahon, đồng sáng lập AirCarbon Pte, công ty điều hành sàn giao dịch carbon AirCarbon Exchange (ACX) ở Singapore, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với Bloomerg: “Chúng tôi đang chứng kiến một cuộc chạy đua điên cuồng khác. Chúng tôi đã chứng kiến một cuộc đua tương tự trước đây trong những ngày đầu tiên của công nghệ blockchain (chuỗi khối) và tiền ảo”.
Các sàn giao dịch carbon tự nguyện trong khu vực đã huy động được hàng chục triệu đô la Mỹ, với những bên hậu thuẫn mạnh mẽ gồm các quỹ quản lý tài sản nhà nước như Temasek Holdings của Singapore và Mubadala Investment của Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), cùng với các ngân hàng như Standard Chartered (Anh), DBS Group (Singapore).
Nhu cầu giao dịch tín chỉ carbon có thể tăng gấp 40 lần trong giai đoạn từ nay cho đến năm 2050, lên 5,2 tỉ tấn khí thải carbon, tương đương khoảng 10% lượng khí thải nhà kính toàn cầu, theo Công ty Tài chính năng lượng mới Bloomberg (BloombergNEF).
Giá tín chỉ carbon có thể đạt 120 đô la Mỹ/tấn vào thời điểm đó, có nghĩa là thị trường giao dịch tín chỉ carbon có thể đạt giá trị giá 600 tỉ đô la Mỹ trong gần 3 thập niên tới.
Lãnh đạo EIC Việt Nam làm việc với đại diện Công ty C&W Services – Singarpore tại Quảng Bình
Để mở rộng thị trường tín chỉ Carbon, Lãnh đạo EIC Việt Nam đã làm việc và hợp tác với các đối tác Singapore – nơi tập trung các sàn giao dịch tín chỉ Carbon sôi động và lớn nhất châu Á để thúc đẩy nhanh chóng việc bán các tín chỉ Carbon cho các Dự án mà EIC Việt Nam đã phát triển thành công. Năm 2024, kinh tế toàn cầu đang có những tín hiệu khởi sắc như: chi tiêu tiêu dùng tăng, sản xuất phục hồi, tỷ lệ thất nghiệp tiếp tục đi xuống và lạm phát đang trên đà hạ nhiệt; cùng với việc kiệm toàn về khung pháp lý trong lĩnh vực giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozon và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam sẽ hứa hẹn một thị trường Carbon sôi động cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý khách hàng vui lòng liên hệ với EIC Việt Nam theo:
Hotline: +84 824 633 633
Email: eicgroup@eicvietnam.com.vn
Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi sẽ hỗ trợ tư vấn miễn phí cho Quý khách hàng!
Nguồn: Báo Sài gòn giải phóng, ngày 18/03/2023, 08:55; Báo kinh tế sài gòn, ngày 20/12/2022, 18:30
